به گزارش پایگاه خبری تحلیلی بانگ بیشه؛ با توجه به اهمیت موضوع و ضرورت پیشگیری و کنترل این بیماری، GINA (ائتلاف جهانی برای کنترل آسم) هفتم ماه می‌را به عنوان روز جهانی آسم نامگذاری کرده امسال نیز بزرگداشت این روز مصادف با ۱۸ اردیبهشت سال ۱۴۰۳ با شعار «ارتقاء درمان آسم با آموزش» می‌باشد. به همین مناسبت در جهت ارتقاء دانش گروه‌های در معرض خطر، به ویژه بیماران و خانواده‌های ایشان مطالب ذیل ارائه می‌گردد.

آسم یک بیماری مزمن و غیر واگیر است که کودکان و بزرگسالان را تحت تاثیر قرار می‌دهد. در ریه‌ها به دلیل التهاب و سفت شدن ماهیچه‌های اطراف راه‌های هوایی کوچک باریک می‌شوند. این امر باعث علائم آسم می‌شوند. علائم متناوب هستند و اغلب در شب یا هنگام ورزش بدتر می‌شوند. سایر «محرک‌های» رایج می‌توانند علائم آسم را بدتر کنند و این محرک‌ها از فردی به فرد دیگر متفاوت هستند.

۹ تا ۱۳ درصد گروه‌های سنی مختلف در کشور به بیماری آسم مبتلا هستند، گفت: از آنجا که آسم یک بیماری التهابی است، آلودگی هوا می‌تواند میزان بروز و شدت این بیماری را افزایش دهد؛ بر همین اساس در کلان‌شهر‌ها که آلودگی هوای بیش‌تری دارند، میزان ابتلا به این بیماری نیز افزایش می‌یابد.

پروسه ابتلا به آسم مانند بیماری‌های عفونی نیست و معمولا به صورت خود به خود ایجاد می‌شود؛ به عبارت دیگر، آسم، پیامد یک بیماری نیست. آسم یک بیماری التهابی ریه است و عفونت در ابتلا به این بیماری هیچ نقشی ندارد.

عفونت به عنوان یک عامل محرک می‌تواند سبب افزایش شدت بیماری یا شروع حمله آسم باشد. باز هم تاکید می‌کنم، آسم یک بیماری التهابی مزمن است که در کودکان به دلیل آلرژی ایجاد می‌شود.

تاثیر آسم بر زندگی روزمره

میترا آقامیرزایی کارشناس مبارزه با بیماری‌های دانشگاه علوم پزشکی لرستان گفت: آسم اغلب کمتر تشخیص داده می‌شود و این افراد تحت درمان قرار نمی‌گیرند و افراد مبتلا که تحت درمان قرار نگرفته اند ممکن است دچار اختلال خواب، خستگی در طول روز و تمرکز ضعیف شوند.

آقا میرزایی افزود: مبتلایان به آسم و خانواده هایشان ممکن است مدرسه و کار را از دست بدهند و این امر بر خانواده و جامعه بیشتر تأثیر می‌گذارد.

وی تاکید کرد: اگر علائم شدید باشد، افراد مبتلا به آسم ممکن است نیاز به دریافت مراقبت‌های بهداشتی اورژانسی داشته باشند و ممکن است برای درمان و نظارت در بیمارستان بستری شوند. در شدیدترین موارد، آسم می‌تواند منجر به مرگ شود.

نقش عوامل محیطی در بروز بیماری آسم

کارشناس مبارزه با بیماری‌های دانشگاه علوم پزشکی لرستان ادامه داد: بیماران ممکن است دارای علائمی از جمله سرفه خشک، تنگی نفس و احساس کمبود هوا بویژه در زمان فعالیت و مواجه با محرک ها، خس خس سینه و احساس فشار و گرفتگی در سینه باشند.

وی گفت: مهم‌ترین عوامل خطرناک که می‌توانند موجب بروز و یا تشدید علائم آسم شوند شامل عفونت‌های ویروسی مختلف) سرماخوردگی، آنفلوانزا)، عوامل حساسیت زای استنشاقی، چون گر ده گل ها، دود سیگار و سایر مواد، آلاینده‌های شیمیایی نظیر شوینده‌ها و حشره کش ها، تغییرات آب و هوایی به خصوص هوای سرد و خشک، بو‌های تند) نظیر بوی عطر و ادکلن)، تغییرات هیجانی شدید) گریه کردن، خندیدن شدید، استرس (مواد افزودنی در غذا‌ها و آلرژی‌های غذایی به ویژه در کودکان، مصرف غذا‌های آماده، عدم تغذیه با شیر مادر، کمبود ویتامین D، چاقی و کم تحرکی، آلودگی هوا در اثر دود اگزوز و کارخانجات و یا ریزگردها، عوامل شیمیایی موجود در محل کار، برخی دارو‌ها همچون بعضی از مسکن‌ها) آسپرین، ایبوپروفن، مفنامیک اسید (و.. می‌باشد.

آقا میرزایی به راه‌های درمان بیماری آسم اشاره کرد و اظهار کرد: آموزش مداوم بیماران برای مشارکت فعال در درمان آسم، پرهیز از سیگار کشیدن و تماس با هرگونه دود سیگار و سایر مواد دخانی نظیرقلیان، پیپ، … به ویژه در دوران بارداری و سنین خردسالی، پرهیز از خانه‌های مرطوب و کاهش هر نوع آلاینده در محیط‌های مسکونی، تغذیه انحصاری شیرخواران با شیر مادر تا پایان ۶ ماهگی، پیگیری، مراقبت و پایش بیماران براساس سطح کنترل بیماری و… را از راه‌های مهم درمانی دانست.

حدود ۱۳ درصد ایرانی‌ها آسم دارند

پزشک کلینیک آسم و آلرژی سازمان جهاد دانشگاهی علوم‌پزشکی تهران درباره آسم کودکان توضیح داد: اکثر «آسم کودکان» از نوع آسم آلرژیک است؛ در حالی که عوامل آلرژیک و غیرآلرژیک به طور برابر در ابتلای آسم بزرگسالان نقش دارند.

محلوجی گفت: عوامل آلرژیک محیط، سبب بروز و تشدید عوارض آسم آلرژیک می‌شوند. عوامل آلرژیک بر ابتلا به آسم آلرژیک تاثیرگذار هستند؛ همچنین سایر مولفه‌ها، آسم غیرآلرژیک را تحت تاثیر قرار می‌دهند.

وی با بیان اینکه میزان ابتلا به آسم در کشور بررسی شده، اظهار کرد: وضعیت ابتلا به آسم در میان گروه‌های سنی بررسی شده، حدود ۹ تا ۱۳ درصد از گروه‌های سنی مختلف به بیماری آسم مبتلا هستند. منظور این است میزان ابتلا به آسم با توجه به شرایط سنی افراد تغییر می‌کند. همچنین وضعیت ابتلا به آسم در سطح جهانی حدود ۳ تا ۱۵ درصد گزارش شده که در برخی کشور‌ها به ۲۰ درصد نیز می‌رسد.

آلودگی هوای کلانشهر‌ها از عوامل مهم ابتلا به آسم

محلوجی با بیان اینکه بسیاری از کشور‌ها نسبت به کنترل عوامل محرک و آلرژی‌زا اقدام کرده‌اند، افزود: آن‌ها با کنترل عوامل محرک و آلرژی‌زا توانسته‌اند، شیوع آسم را کاهش دهند یا میزان ابتلا به این بیماری را به یک سیر ثابت برسانند. به نظر می‌رسد، میزان ابتلا به آسم در کشور رو به افزایش است. یکی از دلایل افزایش ابتلا به آسم در کشور، آلودگی کلان‌شهر‌ها است که جزو عوامل مهم ابتلا به این بیماری محسوب می‌شود. شهر‌های اراک و اهواز و استان سیستان‌و بلوچستان، بیشترین میزان شیوع آسم را تجربه‌کرده‌اند.

عضو انجمن آسم و آلرژی ایران ادامه داد: آلاینده‌های مضر هوا وارد دستگاه تنفس می‌شوند؛ این آلاینده‌ها برحسب اندازه‌ای که دارند (ذرات حدود ۴ تا ۵ میکرون) می‌تواند به «راه‌های هوایی پایین‌تر» وارد شوند. همچنین ذرات بسیار ریز می‌توانند تا انتهای ریه نفوذ کنند و حتی وارد خون شوند. اغلب آلاینده‌ها، «رادیکال‌های آزاد» هستند که سبب التهاب ریه یا سایر قسمت‌های بدن می‌شوند و جزو موارد آسیب‌زا به حساب می‌آیند. به دلیل اینکه آسم یک بیماری التهابی است آلودگی هوا می‌تواند میزان بروز و شدت این بیماری را افزایش دهد. کلان‌شهرها، آلودگی هوای بیشتری دارند، به همین دلیل، میزان ابتلا به این بیماری در شهر‌های بزرگ افزایش می‌یابد.

محلوجی درباره تفاوت آسم بزرگسالان و کودکان گفت: «ژنتیک» و «عوامل محیطی» در بروز آلرژی نقش دارند؛ به نحوی که اگر یکی از والدین آلرژی داشته باشد، احتمال ابتلای فرزند آن‌ها به آلرژی حدود ۵۰ درصد است. همچنین اگر پدر و مادر هر ۲ دارای آلرژی باشند، احتمال ابتلای فرزند به آلرژی به ۷۰ درصد می‌رسد؛ بنابراین باید گفت ژن، نقش ۵۰ درصدی در بروز آلرژی دارد و ۵۰ درصد دیگر نیز برای عوامل محیطی است.

پزشک کلینیک آسم و آلرژی سازمان جهاد دانشگاهی علوم‌پزشکی تهران درباره میزان کودکان مبتلا به آسم گفت: نتایج مطالعات کشوری که با همکاری «مرکز تحقیقات ایمونولوژی» و «انجمن آسم و آلرژی ایران» انجام شده، بیان می‌کند میزان ابتلا به آسم در میان کودکان نسبت به بزرگسالان بیشتر است. با توجه به آمار ۹ تا ۱۳ درصدی آسم در کشور باید گفت که عدد‌های بالاتر مربوط به آسم کودکان است.

نقش دارو‌های استنشاقی در کنترل و درمان آسم

محلوجی درباره روش‌های درمانی نوین گفت: دارو‌های استنشاقی، مهم‌ترین دارو در زمینه کنترل و درمان آسم است که سالیان سال مورد استفاده قرار گرفته و نتایج خوبی برجای گذاشته‌اند. مقاومت‌هایی برای استفاده از اسپری‌های استنشاقی وجود داشت که با بهره گرفتن از آموزش توانستیم در جهت رفع آن گام برداریم.

وی با بیان اینکه استفاده از عوامل «بیولوژیک» جزو روش‌های جدید درمان آسم به حساب می‌آید، گفت: استفاده از «امالیزوماب» که در واقع یک “Anti IgE” است برای درمان آسم کاربرد دارد. امالیزوماب حدود ۲ سال است در کشور تولید شده، تجربه در مواجهه با بیماران نشان داده که اثرگذاری نمونه داخلی و خارجی این دارو بیانگر یکسان است.
عضو انجمن آسم و آلرژی ایران ادامه داد: برخی از دارو‌هایی بیولوژیک که شاید اثربخشی بیشتری داشته باشند در دسترس نیستند. امیدواریم که شرایط به نحوی باشد که این دارو‌ها در دسترس بیماران قرار گیرند.

ضرورت توجه به آموزش در کنترل آسم

محلوجی با بیان اینکه «آموزش بیماران» اولین نکته در مدیریت آسم به حساب می‌آید، افزود: هفتم می‌به عنوان روز جهانی آسم شناخته می‌شود و هر ساله شعاری را برای این روز در نظر می‌گیرند. «توانمندکردن بیماران مبتلا به آسم از طریق آموزش» به عنوان شعار سال جاری انتخاب شده است. بیماران مبتلا به آسم باید بپذیرند که به این بیماری مبتلا هستند و باید برای درمان آن اقدام کنند.

وی ادامه داد: وظیفه مراکز بهداشتی و دانشگاهی این است که به بیماران آموزش دهند و به آن‌ها بگویند درمان فقط مصرف دارو نیست؛ بلکه شامل اجتناب از عوامل مسبب حمله آسم هم می‌شود. بیماران با بهره گرفتن از آموزش باید بدانند که درمان در وهله نخست، اجتناب از عوامل محرک‌زا و گام دوم نیز استفاده از دارو‌ها است. حملات آسم با افزایش علائم سرفه، خس‌خس کردن و تنگی‌نفس شروع می‌شود و با پیش‌روی می‌تواند سبب افت اکسیژن خون شود. در چنین شرایطی، بیمار باید در بیمارستان و حتی ای‌سی‌یو بستری شود. اغلب مرگ‌ومیر ناشی از آسم به علت حمله حاد آسم است که باعث تنگی نفس و کاهش اکسیژن می‌شود.

محلوجی درباره آموزش در حوزه آسم گفت: تلاش‌هایی در زمینه آموزش آسم توسط انجمن آسم و آلرژی ایران با همکاری مرکز تحقیقات ایمونولوژی اسم و آلرژی صورت گرفته است. همایش علمی آسم هر ساله همزمان با روز جهانی این بیماری برگزار می‌شود و جدیدترین موارد مرتبط آسم مورد بررسی قرار می‌گیرد. در کنار همایش علمی، «همایش آموزش خانواده» نیز برگزار می‌شود و نکاتی درباره بیماری آسم به بیماران و خانواده‌های آن‌ها ارائه می‌شود.
وی ادامه داد: پزشکان تلاش می‌کنند که به بیماران به ویژه بیمارانی که برای نخستین‌بار به مراکز درمانی مراجعه می‌کنند، نکات آموزشی لازم را ارائه دهند.

۴۵۰ هزار فوتی ناشی از آسم در دنیا

محلوجی درباره میزان مرگ‌ومیر ناشی از بیماری آسم گفت: حدود ۳۰۰ میلیون نفر در سراسر جهان به آسم مبتلا هستند و میزان مرگ‌ومیر ناشی از بیماری حدود ۴۵۰ هزار نفر گزارش شده است. آماری مربوط به میزان مرگ و میر ناشی از آسم در کشور در دسترس نیست.

عضو انجمن آسم و آلرژی ایران درباره کلینیک آسم و آلرژی جهاد دانشگاهی علوم‌پزشکی تهران گفت: کلینیک سازمان جهاد دانشگاهی حدود ۱۲ سال پیش تاسیس شده و پزشکان فوق‌تخصص ایمنولوژی که عضو هیات‌علمی دانشگاه‌های علوم‌پزشکی هستند، جدیدترین خدمات علمی به بیماران را ارائه می‌دهند. بیماران این کلینیک در صورت لزوم، تحت تست‌های آلرژی از جمله «تست‌های پوستی آلرژی» قرار می‌گیرند.

وی ادامه داد: همچنین انواع تست‌های تنفسی اعم از تست‌های چالشی با «برونکودیلاتور»، تست ورزش، تست‌های متاکولین و نیتریک‌اکسید بازدمی به منظور شناسایی نوع بیماری فرد در این مرکز انجام می‌شود. پس از تشخیص نوع بیماری، روش‌های درمانی نوین مانند تزریق دارو‌های بیولوژیک، ایمونوتراپی (تزریق واکسن آلرژی) با توجه به نوع بیماری ارائه می‌شود. افرادی که مبتلا به آسم‌های آلرژیک هستند مورد «ایمونوتراپی» قرار می‌گیرند و پروسه واکسن‌درمانی برای آن‌ها انجام می‌شود.

محلوجی در پایان گفت: توصیه می‌کنم بیمارانی که به آسم مبتلا هستند بیماری خود را جدی بگیرند. اکثر موارد آسم، قابل کنترل است. بیماران با درمان‌های استنشاقی می‌توانند بیماری خود را کنترل کنند و به زندگی طبیبعی خود ادامه دهند.

گزارش از رضوان پاک منش